Kamulaştırmasız El Atma

Kamulaştırmasız el atma, kamu yönetiminin, özel mülklere, kamulaştırma usullerine aykırı biçimde, bedelsiz veya hukuki bir işlemle el koymasıdır. Kamu idaresi, normal kamulaştırma işlemlerinde belirli hukuki süreçleri izleyerek mülk sahibine bedeli öder. Ancak kamulaştırmasız el atmada, idare, mülk sahibine bedel ödemeden mülkiyet hakkını kısıtlar.

Kamu idaresiyle uyuşmazlık halinde, mülkiyet hakkının ihlalinden kaynaklanan zararların karşılanması gerekir. Kamulaştırmasız el atma iki farklı şekilde gerçekleştirilir:

1. Fiili El Atma

İdarenin, kamulaştırma usulüne uymadan özel mülkü zilyedliğine geçirmesi, taşınmaza bedel ödemeden el koymasıdır. Örneğin, idarenin sahibine bedel ödemeden taşınmaz üzerine tesis veya yapı inşa etmesi fiili el atma olarak kabul edilir.

2. Hukuki El Atma

İdarenin, kamu yararı gerekçesiyle özel mülkle ilgili hukuki bir karar alması ve taşınmaza hukuken el koymasıdır. Örneğin, özel mülkün ilgili idare tarafından imar değişikliğine tabi tutularak rekreasyon alanı olarak belirlenmesi hukuki el atmadır.

Kamulaştırmasız El Atma Halinde Yapılması Gerekenler

Kamulaştırmasız el atma, kamu idarelerinin herhangi bir kamulaştırma işlemi uygulamadan özel mülkiyete el koyması durumudur. Bu tür durumlarda, mülk sahibinin haklarını korumak için yasal yollara başvurması gerekmektedir.

Kimler Dava Açabilir?

Kamulaştırmasız el atma davasında davacı, taşınmazına haksız olarak el atılan tapu sahibidir. Tapu sahibi vefat etmişse, mirasçılar da bu davayı açabilirler.

Görevli ve Yetkili Mahkeme

Fiili el atma davalarında görevli ve yetkili mahkeme, taşınmazın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemeleridir. Hukuki el atma davalarında ise görevli ve yetkili mahkeme idare mahkemeleridir.

Dava Türü ve Uygulanacak Faiz Oranı

Kamulaştırmasız el atma davaları usul açısından eda davası olup, belirsiz alacak davası veya kısmi dava şeklinde açılabilirler. Bu davalarda, 17.10.2001 tarihinde yürürlüğe giren 4709 Sayılı Kanun ile değişik Anayasa'nın 46/son maddesi hükmü uyarınca, kamu alacakları için öngörülen en yüksek faiz oranı uygulanır.

Kamulaştırmasız El Atma Davalarında Uzlaşma Dava Şartı mı?

Kamulaştırma Kanunu'nun Geçici 6. Maddesi uyarınca, 9.10.1956 tarihi ile 4.11.1983 tarihi arasında yapılan el atmalar hariç, dava yoluna gidilmeden önce uzlaşma için idareye başvurma zorunluluğu bulunmamaktadır. Dolayısıyla, 1983 tarihi sonrasında meydana gelen fiili el atmalardan kaynaklanan kamulaştırmasız el atma davalarında uzlaşma dava şartı değildir.

Kamulaştırma Bedeli Kesinleşmeden İcraya Konulabilir mi?

Kamulaştırma Kanunu'nun 10. Maddesindeki düzenlemenin Anayasa Mahkemesi'nin 2018/104 Esas ve 2020/39 Karar sayılı kararıyla iptali ile yerel mahkemelerce verilen kararlar kesinleşmeden hak sahiplerine ödenecektir. Bu iptal kararıyla birlikte kamulaştırmasız el atma davalarında verilen hükümler kesinleşmeden icraya konulabilecektir. Böylece, kamulaştırma kararı olmaksızın mülkiyet haklarına müdahale edilmiş olan kişiler, alacak haklarını elde etmek için kesinleşme kararını beklemek zorunda kalmayacaklardır.