Mirasbırakanın vefatından sonra mirasçılar, haklarını tescil ettirmek ve tereke üzerinde işlem yapabilmek için veraset ilamı almak zorundadır. Bu makalede, veraset ilamı alma sürecinin tüm detaylarını, gerekli belgeleri, başvuru mercilerini, ilgili yasal düzenlemeleri ve olası uyuşmazlık durumlarında izlenecek yolları bulabilirsiniz.

Veraset İlamı Nedir ve Nasıl Alınır?

Veraset İlamının Tanımı ve Önemi

Veraset ilamı, diğer adıyla mirasçılık belgesi, bir kişinin vefatından sonra yasal mirasçılarını ve bu mirasçıların miras paylarını gösteren resmi bir belgedir. Türk Medeni Kanunu'nun 598. maddesi kapsamında düzenlenen bu belge, mirasçıların haklarını üçüncü kişilere karşı ispat etmelerini sağlayan en önemli hukuki araçtır.

Miras hakkı, mirasbırakanın ölümüyle kendiliğinden doğsa da, mirasçıların bu haklarını kullanabilmeleri ve tereke üzerinde tasarrufta bulunabilmeleri için veraset ilamına ihtiyaç vardır. Bu belge, bankalardaki hesapların çekilmesi, tapu işlemlerinin yapılması, araç devirlerinin gerçekleştirilmesi gibi birçok işlem için zorunludur.

Başvuru Mercileri ve Gerekli Belgeler

Veraset ilamı almak için iki farklı başvuru mercii bulunmaktadır. 6217 Sayılı Kanun'un 19. maddesi uyarınca noterler ve sulh hukuk mahkemeleri bu belgeyi vermeye yetkilidir. Başvuru için gerekli temel belgeler şunlardır:

• Nüfus cüzdanı fotokopisi
• Mirasbırakanın ölüm belgesi
• Nüfus kayıt örneği (tüm mirasçıları gösterir şekilde)
• Talep dilekçesi

Yurt dışında gerçekleşen ölümlerde, ölüm belgesinin tercümesi ve apostil şerhi gerekmektedir. Ayrıca yabancı mirasçıların varlığı halinde, bu kişilerin kimlik bilgilerini gösteren resmi belgeler de sunulmalıdır.

Noter ve Mahkeme Yoluyla Başvuru

Noter yoluyla veraset ilamı alma işlemi genellikle daha hızlı sonuçlanır ve aynı gün içinde belge alınabilir. Ancak noterler, bazı özel durumlarda veraset ilamı düzenleyemezler:

• Soy bağının tespitinde zorluk yaşanan durumlar
• Nüfus kayıtlarının yetersiz olması
• Vasiyetname varlığı
• Yabancı mirasçıların bulunması
• Mirasçılık durumunun karmaşık olması

Bu gibi durumlarda sulh hukuk mahkemesine başvurmak zorunludur. Mahkemeye başvurularda, mirasbırakanın son yerleşim yeri veya mirasçılardan herhangi birinin yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir. Mahkeme yoluyla alınan veraset ilamı için ortalama süre birkaç gündür.

Mahkemeye yapılacak başvurularda avukat tutmak zorunlu olmamakla birlikte, özellikle karmaşık miras ilişkilerinin söz konusu olduğu durumlarda hukuki yardım almak faydalı olacaktır. Mahkeme, gerektiğinde resen araştırma yaparak mirasçılık durumunu tespit eder ve buna göre veraset ilamı düzenler.

Veraset ilamı alındıktan sonra, mirasçılar tereke üzerinde işlem yapabilir hale gelirler. Ancak bu belgenin kesin hüküm niteliği yoktur ve TMK Madde 598 uyarınca geçersizliği her zaman ileri sürülebilir. Bu nedenle, belgenin içeriğine itiraz eden mirasçılar, iptali için dava açma hakkına sahiptir.

Veraset İlamının İçeriği ve Talep Edenler

Veraset İlamında Yer Alan Bilgiler

Veraset ilamı, mirasçıların haklarını ispatlayan resmi bir belge olarak önemli bilgileri içerir. Bu belgede öncelikle miras bırakanın (murisin) kimlik bilgileri ve ölüm tarihi açıkça belirtilir. Ardından, mirasçıların her birinin kimlik bilgileri ve miras payları detaylı şekilde listelenir.

Belgede ayrıca şu önemli hususlar yer alır:

• Mirasçıların miras payları ve oranları
• Varsa vasiyetname veya miras sözleşmesi bilgileri
• Art mirasçı ve ön mirasçı atamaları
• Mirastan feragat eden veya çıkarılan kişiler
• Mirastan yoksun bırakılanlar
• Belgenin düzenlenme tarihi ve yeri
• Düzenleyen makamın (noter veya mahkeme) bilgileri

Veraset ilamında ayrıca, belgenin geçersizliğinin her zaman ileri sürülebileceğine ve ölüme bağlı tasarruflara ilişkin dava haklarının saklı olduğuna dair yasal uyarılar da bulunur. Bu uyarılar, belgenin kesin hüküm niteliğinde olmadığını gösterir.

Kimler Veraset İlamı Talep Edebilir?

Veraset ilamı talep etme hakkı, öncelikle yasal ve atanmış mirasçılara aittir. Bunun yanında, İİK m. 94 uyarınca murisin alacaklıları da veraset ilamı talep edebilir. Bu hak ayrıca şu kişilere de tanınmıştır:

• Vasiyeti yerine getirme görevlisi
• Tereke yöneticisi
• Tereke tasfiye memuru
• Vasiyet alacaklıları

Ancak bazı kişiler kural olarak veraset ilamı talep edemezler:

• Boşanmış eş
• Mirastan feragat edenler
• Mirası reddedenler
• Mirastan çıkarılanlar
• Mirastan yoksun bırakılanlar
• Terekeyle ilgisi olmayan üçüncü kişiler

Önemli bir husus olarak, birden fazla mirasçı olması durumunda, tek bir mirasçının başvurusu veraset ilamı alınması için yeterlidir. Diğer mirasçıların ayrıca başvuru yapmasına gerek yoktur.

Veraset ilamı talebinde bulunan kişi, belgenin düzenlenmesi için gerekli tüm bilgi ve belgeleri eksiksiz sunmalıdır. Özellikle yabancı ülke vatandaşı olan mirasçıların bulunması durumunda, apostilli ve tercüme edilmiş belgeler talep edilebilir.

Veraset ilamı talep hakkı süre ile sınırlı değildir. Ancak, veraset ve intikal vergisi yükümlülüğü açısından, ölüm tarihinden itibaren en geç bir ay içinde başvuruda bulunulması önerilir. Bu süre, mirasçıların olası vergi cezalarıyla karşılaşmasını önler.

Veraset İlamı ve Miras İntikali

Veraset ve İntikal Vergisi

Veraset ilamının alınmasından sonra mirasçıların yapması gereken en önemli işlem, veraset ve intikal vergisi beyannamesi vermektir. Bu beyannamenin, mirasbırakanın vefat tarihinden itibaren 4 ay içinde ilgili vergi dairesine verilmesi gerekmektedir. Yurt dışında bulunan mirasçılar için bu süre 6 aydır.

Veraset ve intikal vergisi, mirasçıların miras yoluyla edindikleri malların değeri üzerinden hesaplanır. Verginin hesaplanmasında, mirasbırakanın vefat tarihindeki rayiç değerler esas alınır. Mirasçılar, vergi dairesine başvururken şu belgeleri sunmalıdır:

• Veraset ilamının aslı veya noter onaylı örneği
• Mirasbırakanın vefat belgesi
• Taşınmazlara ait tapu kayıtları
• Banka hesapları ve diğer mali varlıklara ilişkin belgeler
• Varsa borç ve masraflara ilişkin belgeler

Taşınır ve Taşınmaz Malların İntikali

Mirasçılar, veraset ve intikal vergisinin ödenmesinden sonra terekeye dahil malların intikali için ilgili kurumlara başvurabilirler. Taşınmaz malların intikali için tapu müdürlüklerine, motorlu taşıtların intikali için trafik tescil şubelerine, banka hesaplarının intikali için ilgili bankalara başvuru yapılması gerekir.

Taşınmaz malların intikali için tapu müdürlüğüne sunulması gereken belgeler:

• Veraset ilamı
• Veraset ve intikal vergisinin ödendiğine dair belge
• Mirasçıların kimlik belgeleri
• Tapu senedi (varsa)
• Emlak beyan değerini gösteren belge

Banka hesaplarının intikali için mirasçıların, veraset ilamı ve kimlik belgeleriyle birlikte ilgili banka şubesine başvurmaları yeterlidir. Bankalar, veraset ilamında belirtilen miras payları oranında ödeme yaparlar.

Motorlu taşıtların intikali için trafik tescil şubelerine yapılacak başvuruda:

• Veraset ilamı
• Ruhsat
• Trafik sigortası
• Mirasçıların kimlik belgeleri
• Veraset ve intikal vergisinin ödendiğine dair belge sunulmalıdır

Mirasçılar, terekeye dahil malların paylaşımı konusunda anlaşabilirler. Bu durumda miras taksim sözleşmesi yaparak, malların paylaşımını kendi aralarında düzenleyebilirler. Anlaşmazlık halinde ise miras paylaşım davası açılabilir.

Terekeye dahil malların intikali sürecinde, mirasçıların tamamının onayı gerekir. Tek bir mirasçının bile onayının eksik olması durumunda, intikal işlemleri gerçekleştirilemez. Bu nedenle, mirasçılar arasında iletişimin sağlıklı yürütülmesi ve gerekli belgelerin eksiksiz hazırlanması önem taşır.

Veraset İlamının İptali

İptal Davası Açma Hakkı ve Sebepleri

Veraset ilamının iptali davası, mirasçılık belgesinde yer alan bilgilerin gerçeği yansıtmaması durumunda açılabilir. TMK Madde 598/3 uyarınca, mirasçılık belgesinin geçersizliği her zaman ileri sürülebilir ve bu konuda herhangi bir zamanaşımı süresi bulunmamaktadır. İptal davası açma hakkı, hak kaybına uğrayan her mirasçıya tanınmıştır.

Veraset ilamının iptalini gerektiren başlıca sebepler şunlardır:

• Mirasçı olmayan kişilerin belgede mirasçı olarak gösterilmesi
• Gerçek mirasçıların belgede yer almaması
• Miras paylarının hatalı hesaplanması
• Mirastan feragat eden veya mirasçılıktan çıkarılan kişilerin belgede yer alması
• Mirasbırakanın ölüm tarihinin yanlış gösterilmesi

Görevli ve Yetkili Mahkeme

Veraset ilamının iptali davalarında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir. Yetkili mahkeme konusunda ise seçimlik bir yetki söz konusudur. Dava, mirasbırakanın son yerleşim yeri veya mirasçıların yerleşim yeri mahkemelerinden birinde açılabilir.

İptal davası, veraset ilamında mirasçı olarak görünen tüm kişilere karşı açılmalıdır. Yargıtay 7. Hukuk Dairesi'nin 2021/1310 E., 2021/834 K. sayılı kararında belirtildiği üzere, belgede hak sahibi olarak gösterilen herkese husumet yöneltilmesi zorunludur. Davalılardan birinin vefatı halinde, onun mirasçıları da davaya dahil edilmelidir.

Yargıtay Kararları

Yargıtay'ın veraset ilamının iptali konusundaki içtihatları, uygulamaya önemli yön vermektedir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 2014/646 E., 2016/206 K. sayılı kararında, mirasçılık belgesinde tanık beyanına dayanılarak akrabalık bağı kurulmasının geçersiz olduğu vurgulanmıştır. Tanığın bizzat tanımadığı kişiler hakkında verdiği afaki bilgilerle akrabalık bağı ispatlanamaz.

Diğer önemli Yargıtay kararları şu hususları vurgulamaktadır:

• Yersel yazımdan önce ölen kişinin nüfusa tescili mümkün değildir
• Tapu kaydı ve nüfus bilgileri arasında bağlantı kurulmadan hüküm verilemez
• Evliliğin butlanı ve mirasçılık belgesinin iptali talepleri ayrı ayrı değerlendirilmelidir

Veraset ilamının iptali davası çekişmeli yargıya tabi olup, ispat yükü davacı üzerindedir. Mahkeme, mirasçılık durumunun tespiti için her türlü delili değerlendirir ve gerektiğinde bilirkişi incelemesi yaptırabilir.

Sonuç olarak, veraset ilamı her ne kadar mirasçılık sıfatını gösteren resmi bir belge olsa da, kesin hüküm niteliği taşımamaktadır. Gerçek durumun tespiti halinde her zaman iptal edilebilir. Bu nedenle, mirasçıların haklarını korumak için gerektiğinde iptal davası açmaları ve haklarını aramaları önem taşımaktadır. Veraset ilamının iptali davaları, miras hukukunun en önemli güvencelerinden biri olarak, gerçek mirasçıların haklarını korumaya ve adil bir miras paylaşımını sağlamaya hizmet etmektedir.