Anlaşmalı boşanma protokolü, evli çiftlerin boşanma sürecini kolaylaştırmak ve anlaşmazlıkları önceden çözmek için yol haritası niteliğindedir. Bu rehber, protokolün gerekliliklerini, içeriğini ve hukuki önemini ele alarak, anlaşmalı boşanma sürecinde yol göstermeyi amaçlamaktadır.

Anlaşmalı Boşanma Protokolü Genel Bilgileri

Anlaşmalı boşanma protokolü, evli çiftlerin karşılıklı mutabakat ile boşanma kararı aldıklarında, boşanmanın tüm hukuki ve mali sonuçlarını düzenleyen önemli bir hukuki belgedir. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu (TMK), anlaşmalı boşanma sürecinin temel dayanağını oluşturur ve bu sürecin nasıl işleyeceğini detaylı şekilde düzenler.

TMK'nın 166/2 maddesi, anlaşmalı boşanmanın temel şartlarını belirler. Bu maddeye göre, hakimin iki önemli konuda kanaat getirmesi zorunludur:

• Tarafların boşanma konusundaki iradelerinin hür olduğu
• Mali sonuçlar ve varsa çocukların durumu hakkındaki anlaşmanın uygun olduğu

Anlaşmalı boşanma protokolü, uygulamada "düzenleme" olarak da adlandırılır ve tarafların özgür iradeleriyle hazırlanması gereken bir belgedir. Protokolün en önemli özelliği, boşanmanın tüm şartlarını net bir şekilde ortaya koyması ve mahkeme kararıyla birlikte hukuki bağlayıcılık kazanmasıdır.

Protokolün hazırlanması aşamasında, tarafların hiçbir baskı veya zorlama altında olmaması kritik önem taşır. Hür irade prensibi, anlaşmalı boşanma protokolünün geçerliliğinin temel şartıdır. Hakim, duruşmada tarafları bizzat dinleyerek bu konuda kanaat getirir ve protokolün içeriğinin tarafların gerçek isteklerini yansıttığından emin olur.

Protokol, boşanmanın mali sonuçları başta olmak üzere, çocukların velayeti, nafaka, mal paylaşımı gibi önemli konuları içerir. Bu düzenlemenin önemi, boşanma sonrası ortaya çıkabilecek anlaşmazlıkları önlemesi ve tarafların haklarını güvence altına almasında yatar. Mahkeme tarafından onaylanan protokol, boşanma kararının bir parçası haline gelir ve taraflar için bağlayıcı nitelik kazanır.

Anlaşmalı boşanma protokolünün bir diğer önemli özelliği, değiştirilmesinin oldukça zor olmasıdır. Bu nedenle, protokolün hazırlanması aşamasında tüm detayların dikkatle düşünülmesi ve açıkça yazılması gerekir. Protokolde belirsiz ifadeler veya eksik bırakılan konular, ileride hukuki sorunlara yol açabilir.

Protokolün geçerliliği için şekil şartları da önemlidir. Yazılı olması, tarafların imzalarını içermesi ve mahkeme tarafından onaylanması gerekir. Hakim, protokolü incelerken sadece tarafların iradesini değil, aynı zamanda içeriğin kanuna, kamu düzenine ve özellikle çocukların yüksek yararına uygun olup olmadığını da değerlendirir.

Anlaşmalı boşanma protokolü, boşanma kararı kesinleşene kadar taraflarca değiştirilebilir veya tamamen ortadan kaldırılabilir. Ancak kararın kesinleşmesinden sonra, protokolde yer alan hükümler bağlayıcı hale gelir ve değiştirilmesi ancak yeni bir dava açılması ile mümkün olabilir.

Protokolün Zorunlu Unsurları

Anlaşmalı boşanma protokolünde bazı unsurların mutlaka yer alması gerekmektedir. Bu zorunlu unsurlar, protokolün mahkeme tarafından kabulü ve geçerliliği için kritik öneme sahiptir. Türk Medeni Kanunu'na göre, özellikle mali sonuçlar ve çocukların durumuna ilişkin düzenlemeler protokolün vazgeçilmez parçalarıdır.

Mali Sonuçlar

Boşanma protokolünde mali sonuçlar detaylı şekilde ele alınmalıdır. Maddi ve manevi tazminat talepleri açıkça belirtilmeli, miktarları net olarak yazılmalıdır. Tazminatların ödeme şekli ve zamanı da protokolde yer almalıdır. Yoksulluk nafakası talep edilip edilmediği, talep ediliyorsa miktarı ve ödeme koşulları açıkça yazılmalıdır.

Protokolde dava ve yargılama giderlerinin hangi tarafça karşılanacağı mutlaka belirtilmelidir. Tarafların avukatla temsil edilmesi durumunda, avukatlık ücretinin kim tarafından ödeneceği de protokolde yer almalıdır. Bu giderlerin paylaşımı konusunda tarafların anlaşması, ileride ortaya çıkabilecek uyuşmazlıkları önler.

Çocukların Durumu

Çocukların durumu, protokolün en hassas ve önemli bölümüdür. Velayet konusu açıkça düzenlenmeli, hangi ebeveynin velayeti alacağı net şekilde belirtilmelidir. Velayetin ortak kullanılması kararlaştırılmışsa, bunun detayları ve koşulları da protokolde yer almalıdır.

Kişisel ilişki düzenlemesi, çocuğun üstün yararı gözetilerek yapılmalıdır. Bu düzenleme:

• Görüşme günleri ve saatleri
• Tatil dönemlerindeki görüşme planı
• Bayram ve özel günlerdeki görüşme düzeni
• Çocuğun teslim yeri ve şekli

gibi detayları içermelidir. Yargıtay içtihatları doğrultusunda, her hafta aynı gün kişisel ilişki kurulması çocuğun yararına uygun görülmemektedir.

İştirak nafakası konusu da protokolde ayrıntılı şekilde düzenlenmelidir. İştirak nafakasının:

• Miktarı
• Ödeme zamanı
• Ödeme şekli
• Artış oranı
• Süresiz olup olmadığı

açıkça belirtilmelidir. Nafakanın çocuğun eğitim, sağlık ve temel ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde olması önemlidir.

Protokolde çocukların eğitim, sağlık ve diğer olağanüstü giderlerinin nasıl karşılanacağı da düzenlenmelidir. Özellikle özel okul, kurs, tedavi gibi ek masrafların hangi oranda paylaşılacağı belirtilmelidir. Bu düzenlemeler yapılırken çocuğun mevcut yaşam standardının korunması ve gelişiminin desteklenmesi göz önünde bulundurulmalıdır.

Tüm bu zorunlu unsurların protokolde açık, net ve uygulanabilir şekilde yer alması, boşanma sürecinin sağlıklı ilerlemesi ve sonrasında ortaya çıkabilecek anlaşmazlıkların önlenmesi açısından kritik öneme sahiptir. Hakim, bu unsurların protokolde yeterli ve uygun şekilde düzenlendiğine kanaat getirmedikçe boşanma kararı vermeyecektir.

Protokolde Yer Alan Diğer Hususlar

Anlaşmalı boşanma protokolünde, zorunlu unsurların yanı sıra tarafların üzerinde anlaşmaya vardıkları çeşitli konular da yer alabilir. Bu hususların protokolde belirtilmesi, ileride ortaya çıkabilecek anlaşmazlıkların önüne geçilmesi açısından önem taşır.

Mal Rejimi

Mal rejiminin tasfiyesi, anlaşmalı boşanma protokolünde zorunlu bir unsur olmamakla birlikte, tarafların karşılıklı anlaşması halinde protokolde düzenlenebilir. Eşler, evlilik birliği süresince edinilen malların paylaşımı konusunda protokolde anlaşmaya varabilirler. Ancak mal rejiminin protokolde düzenlenmemesi, tarafların ileride bu konuda dava açma haklarını ortadan kaldırmaz. Özellikle edinilmiş mallara katılma rejiminde, taraflar malların paylaşımını protokolde belirtmeyip, boşanma sonrasında ayrı bir dava ile bu konuyu çözüme kavuşturabilirler.

Ev Eşyaları Paylaşımı

Müşterek hanede bulunan ev eşyalarının paylaşımı, protokolde detaylı şekilde düzenlenebilir. Bu düzenleme yapılırken:

• Eşyaların tam listesi
• Her bir eşyanın kime ait olacağı
• Eşyaların teslim zamanı ve şekli
• Ortak kullanımdaki eşyaların durumu

gibi hususların açıkça belirtilmesi önemlidir. Ev eşyalarının paylaşımının protokolde yer almaması durumunda, taraflar bu konuda ayrı bir dava açabilirler. Eşyaların değeri ve niteliği göz önünde bulundurularak, adil bir paylaşım yapılması tavsiye edilir.

Soyadı Kullanımı

Boşanma sonrasında kadının soyadı kullanımı protokolde düzenlenebilir. Türk Medeni Kanunu'na göre, kadın boşanma sonrasında bekarlık soyadını kullanmaya başlar. Ancak, eski eşinin soyadını kullanmakta menfaati bulunduğunu ve bunun kocaya bir zarar vermeyeceğini ispatlaması halinde, hakimden bu soyadını taşımasına izin verilmesini isteyebilir. Protokolde, kadının evlilik soyadını kullanmaya devam edip etmeyeceği konusundaki anlaşma yer alabilir.

Ziynet Eşyaları

Evlilik süresince edinilen veya düğün sırasında takılan ziynet eşyalarının durumu, protokolde özel olarak düzenlenebilir. Bu kapsamda:

• Düğünde takılan altın, bilezik, yüzük gibi ziynetler
• Evlilik süresince alınan mücevherler
• Aile yadigarı niteliğindeki ziynet eşyaları

ayrı ayrı belirtilmelidir. Ziynet eşyalarının paylaşımı konusunda protokolde bir düzenleme yapılmaması halinde, taraflar bu konuda ayrı bir dava açma hakkına sahiptir. Ziynet eşyalarının kime ait olduğu ve nasıl paylaşılacağı konusunda açık ve net ifadeler kullanılması, ileride yaşanabilecek uyuşmazlıkların önüne geçecektir.

Tüm bu hususların yanı sıra, protokolde tarafların kimlik bilgileri (ad, soyad, TC kimlik numarası ve adres) mutlaka yer almalıdır. Bu bilgiler, protokolün resmi niteliğini pekiştirmekte ve uygulanabilirliğini artırmaktadır. Protokolde yer alan diğer hususların açık, anlaşılır ve uygulanabilir olması, boşanma sürecinin sorunsuz bir şekilde tamamlanmasına katkı sağlayacaktır.

Anlaşmalı Boşanma Protokolünün Geçerliği ve İptali

Hakim Onayı

Anlaşmalı boşanma protokolünün geçerliliği, öncelikle hakim onayına bağlıdır. Türk Medeni Kanunu'nun 166/3 maddesi uyarınca, hakim protokolü incelemeden ve tarafları dinlemeden boşanma kararı veremez. Bu inceleme sırasında hakim, iki temel unsura dikkat eder: Tarafların hür iradelerinin varlığı ve protokol içeriğinin kamu düzenine uygunluğu.

Hakim, tarafları bizzat dinleyerek protokolün içeriğini anladıklarından ve kendi istekleriyle imzaladıklarından emin olmalıdır. Bu görüşme sırasında, tarafların herhangi bir baskı veya zorlama altında olmadığı açıkça anlaşılmalıdır. Özellikle mali konular ve çocukların durumu hakkındaki düzenlemelerin her iki tarafın da menfaatlerine uygun olduğu tespit edilmelidir.

Protokolün kamu düzenine uygunluğu değerlendirilirken, özellikle çocukların üstün yararı gözetilir. Hakim, velayet, kişisel ilişki ve iştirak nafakası gibi konularda yapılan düzenlemeleri çocukların menfaatleri açısından değerlendirir ve gerektiğinde değişiklik önerebilir. Bu değişiklik önerilerinin taraflarca kabul edilmesi halinde, protokol bu yeni haliyle geçerlilik kazanır.

Protokol İptali

Anlaşmalı boşanma protokolünün iptali konusu, boşanma kararının kesinleşmesinden önceki ve sonraki dönem olarak iki ayrı aşamada değerlendirilmelidir. Boşanma kararı kesinleşene kadar taraflar, protokolden dönme hakkına sahiptir. Bu dönemde taraflardan birinin protokolden dönmek istemesi halinde, anlaşmalı boşanma davası çekişmeli boşanmaya dönüşebilir.

Protokolün iptal edilebileceği durumlar şunlardır:

• Taraflardan birinin irade sakatlığı (hata, hile, tehdit) nedeniyle protokolü imzalamış olması
• Protokolün içeriğinin açıkça hakkaniyete aykırı olması
• Protokolün kamu düzenine aykırı hükümler içermesi
• Tarafların ekonomik durumlarında önemli değişiklikler meydana gelmesi

Boşanma kararının kesinleşmesinden sonra ise protokolün tümüyle iptali mümkün değildir. Ancak bazı özel durumlarda, örneğin çocukların velayeti ve nafaka gibi konularda, değişen koşullara bağlı olarak yeni düzenlemeler talep edilebilir. Bu talepler, ayrı bir dava konusu olarak değerlendirilir.

Bu süreçte profesyonel hukuki destek almanın önemi büyüktür. Uzman bir avukatın yönlendirmesi, hem protokolün hazırlanması aşamasında hem de olası iptal durumlarında tarafların haklarının korunması açısından kritik rol oynar.

Anlaşmalı boşanma protokolü, evlilik birliğinin sona ermesi sürecinde tarafların haklarını ve yükümlülüklerini belirleyen önemli bir hukuki belgedir. Protokolün geçerliliği ve iptali konularındaki hassasiyet, hem tarafların hem de varsa çocukların geleceğini doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle, protokolün hazırlanmasından mahkeme onayına ve sonrasındaki süreçlere kadar her aşamada dikkatli ve bilinçli hareket edilmesi, ileride ortaya çıkabilecek hukuki sorunların önlenmesi açısından büyük önem taşımaktadır.