Ayıplı Mal ve Ayıplı Hizmet Nedir?

1) Ayıplı Mal

6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'un (TKHK) 8. maddesine göre, ayıplı mal; tüketiciye teslim edildiği anda, tarafların kararlaştırdığı örnek veya modele uymayan veya objektif olarak taşıması gereken özellikleri taşımayan maldır. Bu, sözleşmeye aykırı teslim edilen mal anlamına gelir.

Ambalajında, etiketinde ya da tanıtma ve kullanma kılavuzunda belirtilen özelliklerden bir veya daha fazlasını taşımayan, satıcı tarafından bildirilen veya teknik düzenlemesinde tespit edilen niteliklere aykırı olan, muadili olan malların kullanım amacını karşılamayan, tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikleri içeren mallar da ayıplı kabul edilir.

2) Ayıplı Hizmet

TKHK'nın 13. maddesine göre, ayıplı hizmet, sözleşmede belirlenen süre içinde başlamaması veya taraflarca kararlaştırılmış olan ve objektif olarak taşıması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan hizmettir.

Hizmet sağlayıcısı tarafından bildirilen, internet portalında veya reklam ve ilanlarda yer alan özelliklerini taşımayan veya yararlanma amacı bakımından değerini veya tüketicinin ondan makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikleri içeren hizmetler ayıplıdır.

3) Ayıbın Türleri

a) Maddi Ayıp: Malda bulunan ve malın tahsis edildiği amaca uygun kullanılmasını engelleyen ayıba denir. Örneğin, satılan halının boyasının birbirine karışması.

b) Ekonomik Ayıp: Malın veya hizmetin ekonomik değerini düşüren ayıplardır. Örneğin, satılan bir arabada daha önce bir parçanın boyalı olması.

c) Hukuki Ayıp: Satış konusu maldan veya hizmetten yararlanmayı azaltan veya ortadan kaldıran hukuki eksikliklerdir. Örneğin, imarlı bir arsa olarak satılan bir yerin imarsız çıkması.

Ayıplı Mal ve Ayıplı Hizmetten Sorumluluk

1) Malın Ayıplı Olması Halinde Tüketicinin Seçimlik Hakları

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) m.11'e göre, malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici aşağıdaki seçimlik haklardan birini kullanabilir:

Sözleşmeden dönme (bedelin iadesi dahil),
Ayıp oranında satış bedelinden indirim,
Ücretsiz onarım,
Ayıpsız bir misli ile değiştirme.

Tüketici, bu haklarını tek taraflı bildirim yaparak kullanabilir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği talebi yerine getirmek zorundadır.

2) Ayıplı Hizmet Halinde Tüketicinin Seçimlik Hakları

TKHK m.15'e göre, hizmetin ayıplı ifa edildiği durumlarda tüketici aşağıdaki haklardan birini kullanabilir:

Hizmetin yeniden görülmesi,
Ayıplı eserin ücretsiz onarımı,
Hizmetteki ayıp oranında bedelden indirim,
Sözleşmeden dönme (bedelin iadesi dahil).

Tüketici, bu haklarını da tek taraflı bildirimle kullanabilir. Hizmet sağlayıcı, tüketicinin talebini yerine getirmekle yükümlüdür.

3) Malın Ayıplı Olduğunun İspat Yükü Kime Aittir?

TKHK'ya göre, malın veya hizmetin ayıpsız olduğunu ispat yükü satıcı veya hizmet sağlayıcısına aittir. Teslim tarihinden itibaren 6 ay içinde ortaya çıkan ayıpların, teslim tarihinde var olduğu kabul edilir ve ispat yükü satıcıdadır. Ancak, malın veya ayıbın niteliği ile bağdaşmıyorsa bu karine uygulanmaz.

4) Ayıbın Bildirilmesi (İhbarı) Usulü ve Süresi

Tüketicinin seçimlik haklarını kullanabilmesi için mal veya hizmetteki ayıbı satıcıya veya hizmet sağlayıcıya bildirmesi gerekir. Bildirim yazılı veya sözlü yapılabilir ve uygun bir süre içinde yapılmalıdır. Türk Borçlar Kanunu (BK) m.223'e göre, "uygun süre", tüketicinin ayıbı öğrenmesinden itibaren geçecek olan makul süredir.

Ayıplı Mal ve Ayıplı Hizmet Halinde Tüketicinin Talep Hakkının Zamanaşımı

Ayıplı Mal Halinde Talep Hakkının Zamanaşımı

Ayıplı maldan kaynaklanan sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa dahi, malın teslim tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir (TKHK m.11).
Konut veya tatil amaçlı taşınmazlarda bu süre, teslim tarihinden itibaren beş yıldır.
İkinci el satışlarda satıcının sorumluluğu bir yıldan, konut veya tatil amaçlı taşınmazlarda ise üç yıldan az olamaz.
Ayıp ağır kusur veya hile ile gizlenmişse zamanaşımı hükümleri uygulanmaz.

Ayıplı Hizmet Halinde Talep Hakkının Zamanaşımı

Ayıplı hizmetten kaynaklanan sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa dahi, hizmetin ifa tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir (TKHK m.15).
Ayıp ağır kusur veya hile ile gizlenmişse zamanaşımı hükümleri uygulanmaz.