Nafaka davaları, aile hukuku alanında sıklıkla karşılaşılan ve karmaşık süreçler içeren davalardır. Bu yazıda, nafaka türleri, hesaplama yöntemleri, ödeme süreçleri, zamanaşımı ve yargıtay kararları gibi konular ele alınmıştır. Nafaka davalarında yol gösterici olabilecek bilgiler, yasal düzenlemeler ve örnek dilekçe örnekleri ile desteklenmiştir. Bu makale, nafaka davaları hakkında bilgi sahibi olmak isteyenler için kapsamlı bir rehber niteliğindedir.

Nafakanın Temel Kavramları ve Türleri

Nafaka, Türk Medeni Kanunu (TMK) çerçevesinde düzenlenen ve kişilerin geçimlerini sağlamak amacıyla ödenmesi gereken mali yükümlülükleri ifade eder. TMK, farklı yaşam koşulları ve ihtiyaçlar doğrultusunda dört temel nafaka türünü düzenlemiştir. Bu nafaka türleri, aile hukukunun önemli unsurlarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Tedbir Nafakası

Tedbir nafakası, boşanma sürecinin başlangıcından kesinleşmesine kadar geçen sürede, ekonomik açıdan dezavantajlı durumda olan eşin ve varsa çocukların temel ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla düzenlenmiştir. Bu nafaka türünde kusur aranmaz ve hakim tarafından re'sen veya talep üzerine belirlenebilir. Tedbir nafakasının en önemli özelliği, geçici nitelikte olması ve boşanma davasının sonuçlanmasıyla sona ermesidir.

İştirak Nafakası

İştirak nafakası, boşanma sonrasında velayeti kendisine verilmeyen eşin, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine katılması amacıyla ödediği nafaka türüdür. Bu nafaka, doğrudan çocuğun üstün yararı gözetilerek düzenlenir ve velayeti elinde bulunduran eşe ödenir. İştirak nafakasında:

• Çocuğun eğitim durumu
• Sağlık ihtiyaçları
• Sosyal gelişim gereksinimleri
• Velayeti olmayan eşin ekonomik gücü

gibi faktörler göz önünde bulundurulur. Nafaka miktarı belirlenirken, çocuğun yaşam standardının boşanma öncesine göre önemli ölçüde düşmemesi hedeflenir.

Yoksulluk Nafakası

Yoksulluk nafakası, boşanma sonrasında ekonomik açıdan zor duruma düşecek olan eş için düzenlenen bir nafaka türüdür. Bu nafakanın bağlanabilmesi için:

• Boşanma nedeniyle yoksulluğa düşme riski
• Nafaka talep eden eşin kusurunun, diğer eşin kusurundan daha ağır olmaması
• Nafaka yükümlüsü eşin ekonomik gücünün yeterli olması

şartları aranır. Yoksulluk nafakası, süresiz olarak belirlenebileceği gibi, belirli bir süre için de kararlaştırılabilir.

Yardım Nafakası

Yardım nafakası, TMK'nın aile dayanışması ilkesi çerçevesinde düzenlediği bir nafaka türüdür. Bu nafaka, yoksulluğa düşen altsoy, üstsoy ve kardeşler arasında talep edilebilir. Yardım nafakasının önemli özellikleri:

• Nafaka yükümlüsünün ekonomik gücünün yeterli olması gerekir
• Nafaka alacaklısının yoksulluğa düşmüş olması şarttır
• Ahlaki değerler ve toplumsal dayanışma temeline dayanır
• Talep edildiği tarihten itibaren başlar

Tüm nafaka türlerinde, nafaka miktarı belirlenirken tarafların ekonomik ve sosyal durumları, yaşam standartları ve ülkenin ekonomik koşulları dikkate alınır. Nafaka yükümlülüğü, mahkeme kararıyla belirlenir ve değişen koşullara göre artırılması veya azaltılması mümkündür. TMK, nafaka alacaklısının haklarını korumak amacıyla, nafaka borçlusunun yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda uygulanacak yaptırımları da düzenlemiştir.

Nafaka Davalarında Yasal Süreçler ve Zamanaşımı

Nafaka davaları, aile hukukunun önemli bir parçası olarak, belirli yasal süreçler ve zamanaşımı kurallarına tabidir. Bu süreçler, hem nafaka alacaklısının hem de borçlusunun haklarını korumayı amaçlar.

Nafaka Davalarının Türleri

Nafaka davaları, talep edilen nafaka türüne göre farklı yasal süreçlere tabidir. Anlaşmalı boşanma davalarında, taraflar nafaka konusunda anlaşmaya varabilir ve bu anlaşma protokolde yer alır. Ancak, çekişmeli boşanma davalarında nafaka talebi, dava dilekçesinde açıkça belirtilmelidir.

Türk Medeni Kanunu'na göre, boşanma davası sırasında talep edilmeyen nafaka için, boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren bir yıl içinde ayrı bir dava açılabilir (TMK m. 178). Bu süre, hak düşürücü niteliktedir ve hakim tarafından re'sen dikkate alınır.

Nafaka davalarında yetkili mahkeme konusu, HMK m.6'ya göre düzenlenir. Buna göre, nafaka alacaklısının yerleşim yeri mahkemesi veya davalının yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir. Bu seçimlik bir haktır ve davacı dilediği mahkemede dava açabilir.

Zamanaşımı Süreleri

Nafaka alacaklarında zamanaşımı konusu özel bir önem taşır. Genel kural olarak, nafaka alacakları 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Ancak bu süre, her bir nafaka taksiti için ayrı ayrı işler. Örneğin:

• Birikmiş nafaka alacakları için zamanaşımı, her bir taksit için muaccel olduğu tarihten itibaren başlar
• İştirak nafakası için zamanaşımı, çocuğun ergin olmasına kadar işlemez
• Yoksulluk nafakasında, her ay için ayrı zamanaşımı süresi işler

Nafaka ödenmemesi durumunda, İcra ve İflas Kanunu m. 344 uyarınca özel yaptırımlar uygulanır. Nafaka borçlusu, nafakayı ödemediği takdirde tazyik hapsi ile karşı karşıya kalabilir. Bu durumda:

• İcra takibi başlatılabilir
• Borçlunun maaşına veya malvarlığına haciz konulabilir
• Ödeme emrine rağmen nafakayı ödemeyen borçlu için tazyik hapsi talep edilebilir

Yoksulluk nafakası davalarında, kusur değerlendirmesi özel bir önem taşır. Boşanmada kusuru ağır olan taraf, yoksulluk nafakası talep edemez. Bu nedenle, yoksulluk nafakası davalarında:

• Tarafların kusur oranları detaylı şekilde incelenir
• Ekonomik durumlar değerlendirilir
• Nafaka talep eden tarafın gerçekten yoksulluğa düşüp düşmeyeceği araştırılır

Nafaka davalarında, talep edilen miktarın artırılması veya azaltılması için de belirli süreler söz konusudur. Şartların değişmesi halinde, taraflar nafaka miktarının değiştirilmesi için dava açabilirler. Bu davalar için herhangi bir süre sınırlaması yoktur, ancak şartların değiştiğinin ispatlanması gerekir.

Nafaka Davalarında İspat ve Deliller

Nafaka davalarında, tarafların ekonomik ve sosyal durumlarının doğru tespit edilmesi, adil bir karar verilebilmesi için büyük önem taşır. Türk Medeni Kanunu'nun 174. ve 175. maddeleri çerçevesinde, nafaka miktarının belirlenmesinde tarafların mali güçleri, sosyal durumları ve yaşam standartları dikkate alınır.

Resmi Belgeler ve Mali Kayıtlar

Nafaka davalarında en güvenilir delillerin başında resmi belgeler ve mali kayıtlar gelir. Bunlar:

• Maaş bordroları ve işveren beyanları
• Banka hesap dökümleri ve kredi kartı ekstreleri
• Tapu kayıtları ve kira sözleşmeleri
• Vergi levhaları ve mali müşavir raporları
• SGK hizmet dökümleri
• Şirket ortaklık belgeleri ve ticaret sicil kayıtları

Bu belgeler, tarafların gerçek gelir durumunu ve mali varlıklarını ortaya koyar. Özellikle Sosyal Ekonomik Durum (SED) raporları, tarafların yaşam standartları hakkında mahkemeye detaylı bilgi sunar.

Günlük Yaşam Giderlerini Gösteren Belgeler

Nafaka talep eden tarafın ihtiyaçlarını ve yaşam giderlerini ispatlayan belgeler önemlidir:

• Kira kontratları ve apartman aidat makbuzları
• Elektrik, su, doğalgaz faturaları
• Eğitim kurumu ödemeleri ve okul masrafları
• Sağlık harcamaları ve ilaç reçeteleri
• Market alışveriş fişleri
• Kredi ve borç ödeme belgeleri

Tanık Beyanları ve Sosyal Çevre İncelemeleri

Tanık beyanları, özellikle tarafların gerçek yaşam koşullarını ve ekonomik durumlarını ortaya koymada önemli rol oynar. Mahkemeler:

• Komşu ifadeleri
• İş arkadaşı beyanları
• Aile çevresi tanıklıkları
• Muhtar ve site yöneticisi ifadeleri

gibi tanık beyanlarını değerlendirir. Ancak tanık beyanları tek başına yeterli delil sayılmaz, diğer delillerle desteklenmesi gerekir.

Yargıtay İçtihatları ve Delil Değerlendirmesi

Yargıtay'ın yerleşik içtihatları, nafaka davalarında delillerin değerlendirilmesi konusunda önemli kriterler ortaya koyar. Örneğin, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi'nin 2022/9019 sayılı kararında, nafaka miktarının belirlenmesinde tarafların sosyal ve ekonomik durumlarının kapsamlı şekilde araştırılması gerektiği vurgulanmıştır.

Özel Durum İncelemeleri

Bazı özel durumlarda ek deliller gerekebilir:

• İşsizlik durumunda İŞKUR kayıtları
• Sağlık sorunlarında heyet raporları
• Engel durumunda engelli raporları
• Eğitim durumunda öğrenci belgeleri
• Meslek odası kayıtları ve sertifikalar

Mahkemeler, tüm bu delilleri bir bütün olarak değerlendirir ve hakkaniyete uygun bir nafaka miktarı belirlemeye çalışır. Delillerin güncel olması ve gerçek durumu yansıtması önemlidir. Taraflar, ekonomik durumlarındaki değişiklikleri ispatlayarak nafaka miktarının artırılması veya azaltılması talebinde bulunabilirler.

Dilekçe Örneği (Örnek)

Aşağıda, yoksulluk nafakası talebi için hazırlanmış örnek bir dilekçe metni yer almaktadır. Bu dilekçe örneği, genel hatlarıyla nafaka davalarında kullanılabilecek temel unsurları içermektedir.

                                                    ... ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ'NE
                                                                        (Aile Mahkemesi sıfatıyla)

DAVACI             : Ayşe YILMAZ
T.C. Kimlik No     : 12345678901
Adres             : Çiçek Mahallesi, Gül Sokak No:5/3 Çankaya/ANKARA

DAVALI            : Mehmet YILMAZ
T.C. Kimlik No     : 98765432109
Adres             : Atatürk Mahallesi, Lale Sokak No:12/8 Çankaya/ANKARA

KONU              : Yoksulluk nafakası talebine ilişkindir.

AÇIKLAMALAR      :

1. Davalı ile 15.06.2010 tarihinde evlenmiş olup, Ankara 3. Aile Mahkemesi'nin 2023/XXX Esas, 2023/XXX Karar sayılı ve 10.06.2023 tarihli kararı ile boşanmamıza karar verilmiştir. İlgili karar 15.07.2023 tarihinde kesinleşmiştir.

2. Boşanma davası sırasında yoksulluk nafakası talebinde bulunmamış olmakla birlikte, boşanma sonrası ekonomik durumum ciddi şekilde kötüleşmiştir. 25 yıllık evliliğim süresince çalışmamış, ev hanımı olarak aileme bakmış bulunmaktayım.

3. Halihazırda herhangi bir gelirim, malvarlığım ve sosyal güvencem bulunmamaktadır. Kirada oturmakta olup, aylık 5.000 TL kira ödemekteyim. Temel yaşam giderlerimi dahi karşılayamaz durumdayım.

4. Davalı eski eşim ise özel bir şirkette müdür olarak çalışmakta olup, aylık net 45.000 TL geliri bulunmaktadır. Ayrıca Çankaya'da iki adet dairesi mevcut olup, bunlardan kira geliri elde etmektedir.

5. Boşanmada kusurum bulunmamakta olup, boşanma kararının kesinleşmesinden bu yana bir yıllık süre henüz dolmamıştır.

HUKUKİ SEBEPLER   : TMK md. 175 ve ilgili mevzuat

DELİLLER         : Boşanma ilamı, nüfus kayıt örneği, kira sözleşmesi, elektrik/su/doğalgaz faturaları, davalının maaş bordrosu, tapu kayıtları, tanık beyanları, her türlü yasal delil.

SONUÇ VE İSTEM   : Yukarıda açıklanan nedenlerle;

1. Tarafıma aylık 15.000 TL yoksulluk nafakası bağlanmasına,
2. Nafakanın dava tarihinden itibaren işlemek üzere aylık olarak ödenmesine,
3. Yargılama giderleri ve vekalet ücretinin karşı tarafa yükletilmesine karar verilmesini saygılarımla arz ve talep ederim. 15.08.2023

                                                                                    Davacı
                                                                                 Ayşe YILMAZ

EKLER            :
1. Boşanma ilamı
2. Nüfus kayıt örneği
3. Kira sözleşmesi
4. Son 3 aya ait faturalar
5. Delil listesi

Nafaka davalarında kullanılacak dilekçelerde, tarafların ekonomik ve sosyal durumlarının açıkça belirtilmesi, nafaka talebinin gerekçelerinin somut delillerle desteklenmesi ve talep edilen nafaka miktarının makul bir şekilde belirlenmesi önem taşımaktadır. Dilekçede özellikle boşanma kararının kesinleşme tarihi, tarafların ekonomik durumları, nafaka talebinin yasal dayanakları ve deliller açıkça belirtilmelidir.

Bu makalede ele aldığımız tüm konular, nafaka davalarının karmaşık yapısını ve dikkat edilmesi gereken hususları ortaya koymaktadır. Tedbir nafakasından yoksulluk nafakasına, iştirak nafakasından yardım nafakasına kadar her türün kendine özgü özellikleri ve yasal çerçevesi bulunmaktadır. Nafaka davalarında başarılı sonuç alabilmek için, hem maddi hukuk hem de usul hukuku açısından gerekli tüm şartların sağlanması, delillerin eksiksiz sunulması ve sürelere dikkat edilmesi gerekmektedir. Özellikle Yargıtay'ın yerleşik içtihatları, nafaka davalarında yol gösterici nitelikte olup, dava sürecinde bu kararlara uygun hareket edilmesi önem taşımaktadır.